Căng cơ lưng là một tình trạng rất phổ biến, có thể gặp ở bất kỳ đối tượng nào. Trên thực tế, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng 80% người trưởng thành sẽ trải qua ít nhất một lần đau lưng do căng cơ trong đời. Tình trạng này không chỉ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây giảm hiệu suất lao động và hạn chế vận động, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Cùng tìm hiểu ngay nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị căng cơ lưng hiệu quả trong bài viết sau cùng Fuji.
Căng cơ lưng là bệnh gì?
Căng cơ lưng, hay còn gọi là căng giãn cơ lưng, là một tình trạng tổn thương thường gặp, đặc trưng bởi sự kéo giãn quá mức hoặc rách nhỏ của các sợi cơ hoặc gân tại vùng lưng. Tình trạng này điển hình xảy ra khi cơ lưng phải hoạt động quá mức, chịu một lực tác động đột ngột, hoặc đối mặt với áp lực vượt quá giới hạn chịu đựng của nó. Khi các sợi cơ bị tổn thương, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách co thắt, dẫn đến các triệu chứng như đau đớn, sưng viêm, và hạn chế đáng kể khả năng cử động.
Trong y học, căng cơ lưng được xếp vào nhóm rối loạn cơ xương khớp lành tính. Tình trạng này có thể xuất hiện tại bất kỳ vùng nào trên lưng, từ lưng trên, lưng giữa đến thắt lưng. Tuy nhiên, căng cơ vùng thắt lưng là phổ biến nhất, do vùng này chịu toàn bộ trọng lượng cơ thể và tham gia vào hầu hết các cử động gập, xoay, nâng vác, khiến các cơ tại đây thường xuyên chịu áp lực lớn.
Mặc dù căng cơ lưng không được xếp vào nhóm tổn thương xương khớp cấp tính và nghiêm trọng như gãy xương hay thoát vị đĩa đệm, nếu tình trạng này không được chẩn đoán và xử lý đúng cách, nó tiềm ẩn nguy cơ cao tiến triển thành mãn tính. Điều này có thể dẫn đến những phiền toái kéo dài, bao gồm đau nhức dai dẳng, giảm khả năng vận động, và suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Căng cơ lưng là tình trạng các sợi cơ vùng lưng bị kéo giãn quá mức
Các triệu chứng điển hình khi bị căng cơ lưng
Khi cơ lưng bị căng giãn hoặc tổn thương, cơ thể sẽ phát tín hiệu cảnh báo thông qua một loạt các triệu chứng đặc trưng. Việc nhận biết sớm những dấu hiệu này là rất quan trọng để có thể áp dụng biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả, từ đó giảm thiểu đau đớn và ngăn ngừa tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Đau đột ngột hoặc từ từ tăng dần: Đây là triệu chứng rõ ràng nhất. Cơn đau có thể khởi phát cấp tính ngay sau một chấn thương hoặc động tác sai tư thế, chẳng hạn như nâng vật nặng không đúng cách. Ngoài ra, đau cũng có thể phát triển từ từ và âm ỉ, tăng dần cường độ sau một thời gian dài hoạt động quá mức hoặc duy trì tư thế không đúng. Cảm giác đau có thể đa dạng, từ đau nhói cấp tính đến đau âm ỉ liên tục hoặc cảm giác co thắt giống chuột rút.
- Cứng cơ lưng: Vùng cơ bị căng giãn hoặc tổn thương thường có phản ứng tự vệ bằng cách co cứng. Triệu chứng này đặc biệt rõ rệt vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc sau các khoảng thời gian ngồi hoặc đứng lâu. Tình trạng cứng cơ làm hạn chế đáng kể khả năng vận động, khiến các động tác như cúi người, duỗi thẳng lưng hoặc xoay mình trở nên khó khăn và đau đớn.
- Hạn chế vận động: Do sự kết hợp của đau và cứng cơ, biên độ chuyển động của cột sống lưng bị giảm sút rõ rệt. Người bệnh thường gặp khó khăn khi thực hiện các động tác sinh hoạt hàng ngày như gập người về phía trước, ngửa ra sau, hay xoay thân.
- Co thắt cơ: Các cơ ở vùng lưng bị tổn thương có thể co thắt không tự chủ, gây ra những cơn chuột rút đột ngột và dữ dội.
- Đau khi chạm vào: Vùng cơ và các mô mềm xung quanh khu vực bị căng giãn trở nên nhạy cảm hơn. Do đó, chỉ cần chạm nhẹ hoặc ấn vào vùng bị ảnh hưởng cũng có thể gây ra cảm giác đau.
- Cơn đau lan: Đôi khi, cơn đau do căng cơ lưng có thể không chỉ khu trú tại chỗ mà còn lan tỏa xuống vùng mông hoặc mặt sau đùi. Điều quan trọng là phân biệt triệu chứng này với đau thần kinh tọa, vì đau thần kinh tọa thường lan xa hơn xuống chân và thường kèm theo các triệu chứng thần kinh khác như tê bì, kiến bò.
- Tê bì (ít gặp): Mặc dù không phải là triệu chứng điển hình, trong một số trường hợp căng cơ nặng kèm theo sưng viêm đáng kể, áp lực từ vùng cơ sưng có thể chèn ép nhẹ lên các nhánh dây thần kinh nhỏ lân cận, gây ra cảm giác tê bì hoặc châm chích nhẹ. Triệu chứng này cần được đánh giá cẩn thận để loại trừ các bệnh lý thần kinh hoặc thoát vị đĩa đệm.
- Khó chịu khi ho, hắt hơi: Các hoạt động tạo áp lực ổ bụng và tăng áp lực lên cột sống như ho hoặc hắt hơi có thể làm căng thêm các cơ lưng đang bị tổn thương, từ đó làm tăng cường độ cơn đau.
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng căng cơ lưng dưới, trên phụ thuộc vào mức độ tổn thương của cơ. Từ nhẹ đến nặng, căng cơ lưng có thể khiến bạn chỉ hơi khó chịu đến không thể vận động bình thường.
Căng cơ lưng dưới với các triệu chứng đau đột ngột, vận động hạn chế, co thắt cơ lưng
Nguyên nhân gây ra tình trạng căng cơ lưng
Căng cơ lưng là tình trạng phổ biến, bắt nguồn từ nhiều yếu tố trong sinh hoạt hằng ngày và hoạt động thể chất. Dưới đây là những nguyên nhân chính thường gặp:
1. Vận động quá sức hoặc sai tư thế
Vận động quá mức hay sai tư thế chính là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng căng cơ lưng. Những thói quen tưởng chừng vô hại trong luyện tập, làm việc hay sinh hoạt dễ dàng khiến cơ lưng bị tổn thương nghiêm trọng. Điển hình như:
- Nâng vác vật nặng sai cách: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Khi nâng vật nặng mà không giữ thẳng lưng, dùng lực bằng lưng thay vì chân, hoặc xoay người đột ngột khi đang nâng, sẽ tạo áp lực cực lớn lên cơ lưng, dễ gây căng giãn, nhất là căng cơ thắt lưng.
- Tập luyện thể thao quá mức hoặc không đúng kỹ thuật: Các bài tập yêu cầu gập, xoay, vặn người mạnh như golf, tennis, cử tạ, hoặc các bài tập bụng sai kỹ thuật có thể gây tổn thương cơ lưng.
- Vận động đột ngột: Những cử động đột ngột, vặn mình, xoay người nhanh chóng khi cơ chưa được làm nóng.
- Cúi gập người lâu: Đứng hoặc ngồi cúi gập người trong thời gian dài (ví dụ: làm vườn, lau nhà) mà không thay đổi tư thế.
Tập thể dục thể thao quá mức gây tổn thương đến cơ lưng
2. Chấn thương do tai nạn
Bên cạnh các yếu tố liên quan đến vận động và tư thế, chấn thương đột ngột cũng là một nguyên nhân phổ biến khác dẫn đến tình trạng căng cơ tại bất kỳ vị trí nào trên lưng, bao gồm lưng trên, lưng dưới hoặc thắt lưng.
Các tác động mạnh từ bên ngoài như ngã, va chạm trực tiếp, hoặc tai nạn giao thông có thể gây ra lực giãn quá mức hoặc xé rách nhỏ các sợi cơ và gân ở vùng lưng. Hậu quả là người bệnh sẽ trải qua cảm giác đau đớn cấp tính và bị hạn chế đáng kể khả năng vận động.
3. Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
Một lối sống thiếu khoa học kéo dài có thể âm thầm làm suy yếu sức khỏe của cột sống và hệ thống cơ lưng, tạo tiền đề cho tình trạng căng cơ. Việc duy trì các tư thế sai trong sinh hoạt hàng ngày, kết hợp với tình trạng ít vận động, khiến cơ bắp dần trở nên yếu kém và kém linh hoạt. Điều này làm tăng nguy cơ căng cơ, ngay cả khi chỉ có một tác động nhỏ. Cụ thể:
- Tư thế sai kéo dài: Thói quen làm việc văn phòng hoặc lái xe trong nhiều giờ mà không thay đổi tư thế, cùng với việc ngồi gù lưng hay cong vẹo cột sống, sẽ gây áp lực không đồng đều và quá mức lên các nhóm cơ lưng.
- Ngủ sai tư thế: Việc nằm sấp hoặc sử dụng đệm quá mềm, không cung cấp đủ sự nâng đỡ tự nhiên cho cột sống, có thể gây căng thẳng lên cơ và dây chằng vùng lưng trong suốt thời gian nghỉ ngơi.
- Thiếu vận động thể chất: Khi cơ lưng không được rèn luyện thường xuyên qua các hoạt động thể chất, chúng sẽ trở nên yếu đi và mất đi sự linh hoạt cần thiết. Điều này khiến cơ bắp dễ bị tổn thương hơn khi phải chịu các tác động hoặc áp lực đột ngột.
Ngồi sai tư thế quá lâu cũng là nguyên nhân gây đau cơ lưng
4. Yếu tố cơ địa và sức khỏe
Ngoài các nguyên nhân bên ngoài, tình trạng căng cơ lưng còn có thể bắt nguồn từ chính thể trạng và sức khỏe của mỗi người. Những yếu tố như cơ yếu, thừa cân, tuổi tác hoặc stress kéo dài đều góp phần làm tăng nguy cơ căng cơ, thậm chí tái phát nhiều lần. Cụ thể, những yếu tố sau đây có thể góp phần đáng kể:
- Cơ lưng và cơ bụng yếu: Đây là một trong những nguyên nhân chính. Khi các nhóm cơ cốt lõi này không đủ khỏe để hỗ trợ và ổn định cột sống, áp lực sẽ dồn lên các cơ khác, khiến chúng dễ bị quá tải và căng giãn.
- Thừa cân và béo phì: Trọng lượng cơ thể vượt mức cho phép tạo ra một gánh nặng liên tục và đáng kể lên cột sống cùng các cơ vùng lưng dưới. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ căng cơ mà còn đẩy nhanh quá trình thoái hóa các cấu trúc cột sống.
- Tuổi tác: Quá trình lão hóa tự nhiên dẫn đến sự suy giảm về độ đàn hồi và sức mạnh của cơ bắp, gân, và dây chằng. Khi các mô này trở nên kém linh hoạt hơn, chúng sẽ dễ bị tổn thương, rách hoặc căng giãn ngay cả với những tác động nhỏ.
- Stress kéo dài: Căng thẳng mãn tính không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn có tác động vật lý lên cơ thể. Stress có thể gây ra hiện tượng co thắt cơ bắp không chủ ý và kéo dài (hypertonicity), bao gồm cả các cơ ở vùng lưng, làm tăng đáng kể khả năng bị căng cơ.
- Một số bệnh lý tiềm ẩn: Trong một số trường hợp, căng cơ lưng có thể là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý xương khớp tiềm ẩn nghiêm trọng hơn. Ví dụ, tình trạng thoái hóa cột sống hoặc thoát vị đĩa đệm có thể làm thay đổi cơ chế chịu lực của lưng, khiến các cơ dễ bị căng hoặc phản ứng co thắt để bảo vệ vùng tổn thương. Do đó, nếu căng cơ tái phát nhiều lần hoặc kèm theo các triệu chứng như tê bì hay yếu chi, cần thăm khám để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý này.
Cách phòng và điều trị căng cơ lưng
Phòng ngừa luôn tốt hơn chữa bệnh, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa kết hợp với phương pháp điều trị đúng đắn sẽ giúp bạn nhanh chóng thoát khỏi cơn đau và duy trì sức khỏe lưng lâu dài.
1. Cách phòng tránh bị căng cơ lưng
Phòng ngừa căng cơ lưng bao gồm việc thay đổi thói quen sinh hoạt, rèn luyện cơ thể và chú ý đến các hoạt động hàng ngày:
1.1. Duy trì tư thế đúng
- Khi ngồi: Luôn giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, hai chân đặt phẳng trên sàn. Nếu cần, dùng gối tựa lưng để hỗ trợ đường cong tự nhiên của cột sống. Tránh ngồi gù lưng hoặc vẹo sang một bên quá lâu.
- Khi đứng: Giữ thẳng lưng, bụng hóp nhẹ, trọng lượng cơ thể phân bổ đều trên hai chân. Nếu phải đứng lâu, hãy đổi trọng tâm giữa hai chân thường xuyên.
- Khi ngủ: Nằm ngửa hoặc nằm nghiêng, đặt gối nhỏ dưới đầu và giữa hai đầu gối (nếu nằm nghiêng) hoặc dưới khoeo chân (nếu nằm ngửa) để giữ cột sống thẳng hàng. Chọn nệm có độ cứng vừa phải, nâng đỡ tốt.
1.2. Nâng vật nặng đúng cách
- Luôn ngồi xổm xuống để nâng vật, giữ lưng thẳng, bụng hóp, dồn lực vào cơ chân và đùi để nhấc vật lên.
- Giữ vật gần cơ thể, không vặn hoặc xoay người khi đang nâng.
- Nếu vật quá nặng, hãy nhờ người khác giúp đỡ hoặc sử dụng xe đẩy.
1.3. Tập luyện thể chất đều đặn
- Tăng cường sức mạnh cơ lưng và cơ bụng: Các bài tập như Plank, bơi lội, Yoga, Pilates rất tốt để củng cố cốt lõi của cơ thể, giúp nâng đỡ cột sống.
- Kéo giãn cơ: Thực hiện các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng cho vùng lưng, hông và đùi sau (gân kheo) hàng ngày để tăng cường sự linh hoạt và giảm nguy cơ căng cơ.
- Làm nóng cơ thể: Luôn khởi động kỹ trước khi tập luyện hoặc thực hiện các hoạt động thể chất nặng.
1.4. Thay đổi thói quen sinh hoạt
- Nghỉ giải lao thường xuyên: Nếu công việc yêu cầu ngồi hoặc đứng lâu, hãy đứng dậy đi lại, kéo giãn cơ thể sau mỗi 30-60 phút.
- Kiểm soát cân nặng: Giảm cân nếu bị thừa cân hoặc béo phì để giảm áp lực lên cột sống và cơ lưng.
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá có thể làm giảm lưu lượng máu đến đĩa đệm cột sống, khiến chúng dễ bị tổn thương hơn.
- Quản lý stress: Căng thẳng có thể khiến cơ bắp co thắt. Tập yoga, thiền, hoặc các hoạt động thư giãn khác để giảm stress.
Thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày để có cơ lưng khỏe mạnh mỗi ngày
2. Cách điều trị căng cơ lưng
Khi căng cơ lưng xảy ra, mục tiêu điều trị là giảm đau, giảm sưng viêm, phục hồi chức năng và ngăn ngừa tái phát. Dưới đây là các cách điều trị căng cơ lưng hiệu quả được nhiều bác sĩ, chuyên gia vật lý trị liệu và người bệnh tin dùng:
2.1. Chăm sóc ban đầu (trong 48-72 giờ đầu)
- Nghỉ ngơi hợp lý: Người bệnh cần hạn chế tối đa các hoạt động hoặc tư thế gây tăng cường độ đau. Tuy nhiên, việc nằm bất động hoàn toàn trong thời gian quá dài là không khuyến khích, bởi điều này có thể dẫn đến tình trạng cứng khớp và suy yếu cơ bắp. Sau khoảng 1-2 ngày giảm đau ban đầu, nên bắt đầu thực hiện các động tác vận động nhẹ nhàng, không gây đau để duy trì sự linh hoạt.
- Chườm lạnh: Trong vòng 24 đến 48 giờ đầu tiên sau chấn thương, việc áp dụng nhiệt lạnh là rất cần thiết. Sử dụng túi đá hoặc túi chườm lạnh đặt lên vùng bị đau trong khoảng 15-20 phút mỗi lần, lặp lại vài lần mỗi ngày. Phương pháp này giúp co mạch, giảm sưng tấy và có tác dụng gây tê tại chỗ, từ đó làm dịu cảm giác đau.
- Chườm nóng: Sau 48 giờ đầu, khi tình trạng sưng cấp tính đã được kiểm soát, có thể chuyển sang liệu pháp nhiệt nóng. Sử dụng túi chườm nóng, khăn ấm hoặc ngâm mình trong bồn nước ấm giúp tăng cường lưu thông máu đến vùng bị tổn thương, thúc đẩy quá trình thải trừ chất chuyển hóa gây viêm, đồng thời thư giãn các cơ bắp đang bị co cứng, góp phần giảm đau hiệu quả.
- Thuốc giảm đau không kê đơn: Sử dụng các loại thuốc như Ibuprofen, Naproxen (thuốc chống viêm không steroid - NSAIDs) hoặc Paracetamol để giảm đau và viêm. Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và tham khảo ý kiến dược sĩ/bác sĩ.
2.2. Vật lý trị liệu và tập luyện
- Bài tập kéo giãn nhẹ nhàng: Sau khi cơn đau cấp tính giảm, bắt đầu các bài tập kéo giãn cơ lưng, hông, đùi sau dưới sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu.
- Bài tập tăng cường sức mạnh: Khi cơ đã phục hồi, tập các bài tập để củng cố cơ lưng và cơ bụng (cơ core) nhằm hỗ trợ cột sống và ngăn ngừa tái phát.
- Liệu pháp massage: Massage nhẹ nhàng có thể giúp thư giãn cơ bắp, giảm co thắt và tăng cường lưu thông máu.
2.3. Các liệu pháp bổ trợ
- Châm cứu: Kích thích các huyệt đạo chuyên trị có thể giúp giảm đau, thư giãn cơ và điều hòa khí huyết.
- Bấm huyệt: Tương tự châm cứu, bấm huyệt tác động vào các huyệt vị giúp giảm đau, thư giãn cơ.
- Xoa bóp: Xoa bóp chuyên nghiệp có thể giúp giải phóng các điểm căng cơ (trigger points) và cải thiện tuần hoàn.
- Vận động trị liệu: Các bài tập như Yoga, Pilates, bơi lội (trong giai đoạn phục hồi) rất hữu ích.
Bác sĩ sẽ chẩn đoán chính xác tình trạng và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất, có thể bao gồm thuốc giãn cơ, thuốc chống viêm mạnh hơn, hoặc liệu pháp tiêm nếu cần.
Massage, bấm huyệt để hỗ trợ giảm cơn đau khi căng cứng cơ
Trên đây là toàn bộ thông tin về căng cơ lưng, bao gồm các nguyên nhân phổ biến, những triệu chứng đặc trưng và các phương pháp điều trị hiệu quả mà bạn có thể áp dụng. Việc hiểu rõ về tình trạng này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và xử lý khi gặp phải. Đừng quên rằng, nếu cơn đau kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng, việc thăm khám bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu là vô cùng cần thiết để nhận được lời khuyên và phác đồ điều trị phù hợp nhất. Tiếp tục theo dõi Fuji mỗi ngày để cập nhật các kiến thức chăm sóc sức khỏe khác nhé!
Ngoài ra, để hỗ trợ quá trình phục hồi và giảm thiểu nguy cơ tái phát căng cơ lưng ngay tại nhà, một giải pháp được nhiều người tin dùng là sử dụng ghế massage toàn thân. Với các chương trình massage đa dạng và kỹ thuật mô phỏng động tác của chuyên gia, ghế massage không chỉ giúp thư giãn cơ bắp, giảm đau nhức mà còn cải thiện tuần hoàn máu, mang lại cảm giác thoải mái và dễ chịu. Hãy khám phá ngay các dòng sản phẩm ghế massage giá rẻ và ghế massage thương gia của Fuji để có thêm lựa chọn chăm sóc sức khỏe toàn diện cho bản thân và gia đình.
